Basic HTML Version
derslerden daha sonra, hatta tesadü-
fen girer Socrates’in hayat›na.
Top oynad›¤› sokakta birçok arkada-
fl›n›n say›klad›¤› isimler Pele veya
Garrincha’d›r. Sonralar› kendi de bir
idol haline bürünecek olan Socrates
içinse Fidel Castro, Che Guevara ve
John Lennon gibileri daha öncelikli-
dir. Nitekim onun için hayat, sadece
bir e¤lence olarak gördü¤ü futbol-
dan çok daha genifl ve karmafl›k bir
olgudur. Hatta örnek ald›¤› bu üç is-
min belirtti¤i gibi Socrates, politika-
y› bir ilgi alan› olmaktan ziyade bir
zorunluluk olarak hisseder. Y›llar
sonra o¤ullar›ndan birine “Fidel”
ad›n› koyarken annesi, bu ismin bir
çocu¤un tafl›yabilece¤inden daha
a¤›r oldu¤unu söyler. Ölümsüz bir
filozofun ismini tafl›yan Socrates’in
cevab› ise “Anne, bana ne yapt›¤›na
bir baksana!” olur. Sadece bu e¤len-
celi an bile Socrates’in hayat görüflü
ve inançlar› hakk›nda yeterli
bir özet say›labilir.
Gençlik y›llar›nda Socra-
tes’in çok yönlü bir karaktere
sahip oldu¤u hemen kendini
belli eder. Politik kiflili¤in-
den hiçbir zaman taviz ver-
mezken ideallerini de ayn›
anda gerçeklefltirir. ‹yice fut-
bola ›s›nmas›n›n ard›ndan
20 yafl›nda Botafogo formas›
giymeye bafllar. Bir yandan
da t›p okumaya heveslenen
Socrates, bu arzusunun da
peflinden o kadar tutkulu gi-
der ki, Botafogo yönetimi
onun derslerini tamamlaya-
bilmesi ad›na zaman zaman
idman kaç›rmas›na göz
yummak zorunda kal›r.
Corinthians ve sonras›
24 yafl›ndayken Corinthi-
ans’a transfer olan Socrates
burada bir yandan y›ld›z fut-
bolcu mertebesine ererken,
ayn› zamanda hayat görüflü-
nü de mesle¤iyle iyice bü-
tünlefltirmeye bafllad›. Kulüp
yönetiminin tak›m üzerinde kat› bir
disiplin anlay›fl›na sahip olmas› ve
onlara ne zaman ne yapacaklar›n›
sürekli dikte etmesi, Socrates’i derin-
den rahats›z etmiflti. Ona göre ta-
k›m, akl›n› kullanamayan bireyler-
den oluflmuyordu ve bu durum ülke-
deki askerî yönetimin küçük bir yan-
s›mas› gibiydi.
Kolay yolu seçerek bavullar›n› topla-
mad› hemen Socrates. Tak›m arka-
dafllar›yla birlikte, “Corinthians De-
mokrasi Hareketi”ni kurdu ve futbol-
cular›n kendi kararlar›n› oy birli¤iyle
vermesinin yolunu açt›. Bu flekilde
yemek saatlerinden maç öncesi
kamp uygulamalar›na dek birçok
noktada oyuncular›n fikirleri önem
kazand›. Zaman geçtikçe bu hareket
tüm Brezilya futbolunu sard› ve a¤›r-
l›kl› olarak politik bir zemine tafl›nd›.
Öyle ki, 1982 Kas›m’›nda yap›lacak
seçimlerde halk› oy kullanmaya da-
vet eden futbolcular, o hafta sahala-
ra “Oy Verin!” bask›l› tiflörtlerle ç›k-
t› ve böylece askerî yönetimin sonu-
nu getiren ilk aktivist hamle sahne
alm›fl oldu.
Birkaç hafta sonra Corinthians lig
flampiyonlu¤unu kazand›¤›nda fut-
bolcular›n formalar›n›n arkas›nda
“Democracia” yaz›l›yd›. Bu büyülü
an› flöyle anlat›yor Socrates: “Bunlar
belki de hayat›m›n en güzel dakika-
lar› ve eminim ki tak›m arkadafllar›-
m›n yüzde 95’i için de öyle. Parças›
oldu¤um en güzel tak›m budur, çün-
kü spordan çok daha fazlas›n› bar›n-
d›r›r. Politik zaferlerim bir futbolcu
olarak baflar›lar›mdan daha önemli.
Çünkü maç 90 dakikada biter ama
hayat devam eder.”
1984 y›l›nda yine politik bir miting
esnas›nda tam 1.5 milyon kifliye ses-
lenen Socrates, serbest seçimlerin
önünü açan anayasal bir düzenleme
yap›ld›¤› takdirde ‹talya’dan ald›¤›
teklifi geri çevirece¤ini ve Brezil-
ya’da kalaca¤›n› aç›klad›. Bunun
üzerine büyük kalabal›ktan sevinç
sesleri yükselse de yasa tasar›s› kon-
greden geçemedi. Böylece Socrates,
Fiorentina’n›n yolunu tuttu ancak
‹talya’daki oturmufl futbol düzeni
ona göre de¤ildi. O, yeri geldi¤inde
idman yapmak istemeyecek ve d›fla-
r›da sigara içip arkadafllar›yla kadeh
tokuflturabilecekti. Böylece tek se-
zonluk Avrupa maceras›ndan sonra
tekrar ülkesine dönüfl yapacakt›.
Futbol sanatç›s›
Yetiflebilenlerin kendini flansl› sayd›-
¤›, yafl› tutmayanlar›n ise öyle bir ye-
tene¤i kaç›rd›¤› için hay›fland›¤› bir
futbol tarz› vard› Socrates’in. Yar›m
kalan destans› bir fliir tad›ndaki 1982
Brezilya’s›n›n kaptan› olarak mil-
yonlar›n a¤z›na bir parmak bal çalan
bir ekibin orta sahadaki lideriydi.
Yürürcesine oyunu yönetir, yavafl
görünse bile tek hareketiyle maç›n
gidiflat›n› de¤ifltirebilirdi. Pele’ye gö-
re Socrates’in bakmadan veya topu-
¤uyla verdi¤i paslar, birçok futbol-
S
ocrates, birçok kiflinin çocu¤una ör-
nek sporcu olarak sevdirmeye çal›fla-
ca¤› bir idol olmayabilir. Fakat e¤er
konu futbol felsefesi ve ondan nas›l
zevk al›nabilece¤i üzerine ise belki
de bunu ondan daha iyi özetleyecek
bir “filozof” bulamay›z. K›sa say›la-
bilecek ömründe futboldan doktorlu-
¤a, felsefeden politikaya, ekonomi-
den yazarl›¤a kadar pek çok dalda
dirsek çürüttü Socrates. Böylesine
kozmopolit bir kiflili¤in s›radan bir
yaflam sürmüfl olmas› elbette bekle-
nemez. Kendini sporcu olmaktan zi-
yade futbol sanatç›s› olarak tan›mla-
yan bu s›rad›fl› karakteri anlayabil-
mek için tek yol, onu oldu¤u gibi ka-
bullenmek.
Çocukluk y›llar›
Socrates’in yolunun nas›l olaca¤› as-
l›nda o do¤madan çok daha önce
belli gibiydi. Amazon k›y›lar›nda bü-
yüyen ve imkâns›zl›klar nedeniyle
e¤itim alamayan babas›, okumay› bi-
le kendi kendine ö¤renmiflti. Zaman-
la Antik Yunan felsefesine öyle çok
merak sard› ki, do¤an ilk o¤luna
“Socrates” ismini vermekten hiç çe-
kinmedi. Brezilyal› efsane, nefes al-
d›¤› ilk gün kendi yolunu çizmeyi ve
inançlar›n›n peflinden gitmeyi böyle-
ce genlerinde hissetti belki de.
Takvimler 1964 Nisan’›n›n ilk günü-
nü gösterirken Brezilya’da demokra-
si, yerini tank ve postal seslerine b›-
rak›r. O s›ralar 10 yafl›nda bir çocuk
olan Socrates, babas›n›n askeri dar-
benin getirdi¤i korku hissiyle kütüp-
hanesindeki “sak›ncal›” kitaplar› ya-
k›vermesiyle birlikte politikaya karfl›
garip bir merak duymaya bafllar. Bu,
hayat› boyunca unutamayaca¤› bir
an olur onun için. Diktatörlü¤ün ço-
cu¤u olarak büyürken ülkedeki sos-
yal adaletsizliklere her daim duyarl›
kal›r. Futbol, hayattan ö¤rendi¤i bu
Mustafa Akkaya
Socrates
Her insan› yaflam
tarz›na bakarak
bir kategoriye
sokabilirsiniz.
Bazen de öyle
birisi ç›kar ki, onu
akl›n›zdaki
hiçbir kal›ba
s›¤d›ramazs›n›z.
Brezilya’n›n
kendine has
efsanesi Socrates
tam da böyle
biriydi iflte.
Geçti¤imiz ay
zamans›zca
aram›zdan ayr›lan
“Doktor”, 57 y›ll›k
hayat›nda sadece
futbol dünyas›na
de¤il, tüm
insanl›¤a b›rakt›¤›
manevî mirasla
ölümsüzlü¤e
do¤ru yol ald›.
Sayg›lar Doktor!
TamSaha
97
96
TamSaha