A
vrupa Futbol
fiampiyonas›, ilk
Dünya Kupas›’ndan
30 y›l sonra gerçekleflse
de fikri çok önceleri
ortaya at›lm›flt›. 1927
y›l›yd›. Fransa Futbol Federasyonu Baflkan›
Henri Delaunay, Güney Amerika’dan
esinleniyor, Avrupa’n›n da kendisine ait bir
turnuvas› olmas› gerekti¤ini savunuyordu.
Daha UEFA kap›lar›n› açmam›fl, Dünya
Kupas›’n›n temeli at›lmam›flt›.
Dünya futbolunun patronu, teklifi elinin tersiyle
iterken, kendi organizasyonunun pefline
düflüyordu. Baflkan Jules Rimet, henüz
emekleme dönemindeki oyunu Olimpiyatlarla
s›n›rlaman›n anlams›z oldu¤una inan›yordu.
28 May›s 1928’deki FIFA Kongresi’nde ilk Dünya
Kupas›’n›n 1930’da düzenlemesine karar
veriliyor, ba¤›ms›zl›¤›n›n 100. y›l›n› kutlamaya
haz›rlanan, son iki Olimpiyat›n alt›n madalyal›
ülkesi Uruguay’a bu onur bahflediliyordu.
1954’te UEFA’n›n kurulmas›yla Danimarkal›
Ebbe Schwartz baflkanl›k koltu¤una otururken,
Delaunay genel sekreter olmufltu. Frans›z futbol
adam› Avrupa’daki federasyonlar›n bir araya
gelmesinden mutlu olsa da bu birlikteli¤in
sportif olarak da taçlanmas› gerekti¤ine
inan›yordu. Ona göre nas›l Güney Amerika
Futbol Konfederasyonu’nun Güney Amerika
fiampiyonas›, FIFA’n›n da Dünya Kupas› varsa,
“Yafll› K›ta”n›n da kendisine ait bir
organizasyonu olmal›yd›. 20 Eylül 1955’te
yazd›¤› makalede ayr›ca fiampiyon Kulüpler
Kupas›’n›n önemini vurgulayan ilk UEFA Genel
Sekreteri, 50 gün sonra da vefat etmiflti.
Hem UEFA, hem de Frans›z Futbol
Federasyonu’nda bayra¤› devralan o¤lu Pierre,
hayat› boyunca Rimet’nin gölgesinde kalan
babas›n›n düflünü gerçeklefltirmeye kararl›yd›.
1956’daki UEFA Lizbon Kongresi’nde seçilen
komisyon, yeni turnuva üzerinde çal›flmaya
bafll›yordu. Ertesi y›l Köln’deki UEFA ‹cra
Komitesi’nde de projenin ad› konuyordu;
Avrupa Kupas›.
Tüm bunlar yaflan›rken, k›tada durum süt liman
de¤ildi. 28 Haziran 1957’deki UEFA Kopenhag
Kongresi’nde yo¤un tart›flmalar yaflanm›flt›.
Kimileri maç takviminin dolma olas›l›¤›n›n
alt›n› çizerken, ‹ngiltere Futbol Federasyonu
Baflkan› Sir Stanley Rous organizasyonun afl›r›
ticari olmas›ndan endifle ediyordu. 27 üyenin
15’i turnuvan›n lehine oy veriyordu.
Ertesi y›l Stockholm’deydi UEFA Kongresi. Kimi
federasyonlar›n ›srarl› muhalefetine ra¤men
Avrupa futbolunun patronu Schwartz,
flampiyonay› sonuna kadar desteklemiflti.
Üyelerin oyu da de¤iflmeyince, 6 Haziran
1958’de ilk turun kuralar› çekilmiflti.
Baba-o¤ulun rüyas› gerçek olmufltu.
“Be¤enelim, be¤enmeyelim gidiflat
durdurulamaz. Avrupa Uluslar Kupas› er ya da
geç federasyonlar›n deste¤iyle düzenlenecektir”
diyen Pierre Delaunay hakl› ç›km›flt›.
Henüz 1927’de Avrupa Futbol fiampiyonas›
fikrini ortaya atan ilk UEFA Genel Sekreteri
unutulmam›flt›. Arthus-Bertrand’›n tasarlad›¤›
42 santimetre uzunlu¤undaki 6 kilograml›k
Henri Delaunay Kupas›, 12 organizasyonda
kullan›ld›ktan sonra Euro 2008’de biraz
de¤iflikli¤e u¤ram›fl, biraz da büyütülmüfltü.
fiampiyona dört y›lda bir düzenlenecekti.
‹ki Dünya Kupas›’n›n tam ortas›nda “Yafll›
K›ta”ya futbol atefli düflecekti.
‹lk turnuvan›n elemelerinde 17 tak›m kozlar›n›
paylafl›yordu. Bat› Almanya, ‹talya ve ‹ngiltere
gibi köklü ülkelerin yoklu¤unda kupa sanki
aslan›n a¤z›ndayd›. Bugünden çok farkl› olarak
elemeler de¤iflik tarihlerde oynan›yordu.
Eflleflmeler aras›nda aylar vard›, organizasyonun
emekleme günlerinde buna çok tak›lmamal›yd›.
Yine Romanya
Kaderin cilvesi Türkiye’ye, tarihinde ilk milli
maç› yapt›¤› Romanya düflmüfltü. 2 Kas›m
1958’de Bükrefl’teki 23 A¤ustos Stad›’nda
oynanan ilk randevu oldukça sert geçmiflti.
31. dakikada sakatlanan kaptan Turgay fieren
eldivenleri Can’a teslim etmiflti.
‹lk yar›dan gol
sesi
ç›kmazken,
danan›n
kuyru¤u ikinci
devrede
kopmufltu.
63’te Oadia
perdeyi
açarken,
Metin’in
direkte
patlayan flutu
hevesleri
kursakta
b›rak›yordu.
Constantin
fark› aç›yor,
Dinulescu
skoru ilân
ediyordu: 3-0.
Ertesi günün
Milliyet
gazetesine göre
son golü
Ahmet’in kendi
kalesine atm›fl olabilece¤inin de alt›n› çizmeli.
Ay-y›ld›zl›larda, maç› yöneten Gottfried
Dienst’e büyük tepki vard›. Federasyon Baflkan›
Orhan fieref Apak, ev sahibinin sertli¤ine
müsamaha gösteren ‹sviçreli hakemi UEFA
gözlemcisi, birkaç y›l öncenin Puflkafll› efsane
Macaristan Millî Tak›m›’n›n hocas›, Gusztav
Sebes’e flikayet etmiflti. ‹tiraz sonuç vermemifl
olacak, Dienst 1966 Dünya Kupas› ve 1968
Avrupa Futbol fiampiyonas› finallerinde düdük
çalacakt›. fiikayet ciddiye al›nsa, ‹ngiltere ile
Almanya aras›nda oynanan olayl› maçta
yard›mc›s› Tevfik Behramov’a güvenerek
Hurst’ün vurufluna gol diyecek hakem, çoktan
as›l mesle¤i olan postac›l›¤a geri dönmüfl
olabilirdi.
Federasyon Baflkan› ayr›ca kendisi de dâhil
olmak üzere kafiledeki futbolcularla
gazetecilerin midelerinden geçirdi¤i rahats›zl›¤›
hayretle karfl›lasa da rövanflta mucize
beklemekten baflka yapacak bir fley yoktu.
26 Nisan 1959’da Mithatpafla Stad› t›kl›m t›kl›m
dolmufltu. Yaklafl›k 28 bin taraftar 16.00’da
çal›nacak ilk düdü¤ü bekliyordu. Karfl›laflman›n
bafllar›nda kazan›lan penalt›y› kullanan Lefter
tribünleri umutland›rm›fl, ayn› futbolcunun
ikinci yar›daki golü birçoklar›na “acaba”
dedirtmiflti. Fakat kalan dakikalarda tabela
de¤iflmeyince Romanya yoluna devam etmiflti.
‹kinci turda mücadele eden sekiz tak›m,
Fransa’daki ilk turnuva için vize koval›yordu.
Romanya-Çekoslovakya, Fransa-Avusturya,
Avrupa Futbol fiampiyonas›’n›n Tarihi
TamSaha
64
TamSaha
65
Ukrayna ile Polonya’nın ortaklaşa düzenleyeceği Euro 2012’ye katılacak takımlar, bu ay belli olmaya
başlayacak, nihai liste Kasım’daki play-off eşleşmelerinden sonra ortaya çıkacak. Şampiyona tarihinde
bir yolculuğa çıkmaya var mısınız? Eğer öyleyse; “Yaşlı Kıta”nın millî takımlar düzeyindeki futbol
organizasyonunun doğuşu ve ilk kupayla demir alalım...
‘Yafll› K›ta’n›n genç turnuvas›
‘Yafll› K›ta’n›n genç turnuvas›
Portekiz-Yugoslavya eflleflmeleri
yap›labilirken, General Franco
idaresindeki ‹spanya, Sovyetler
Birli¤i’ne gitmeyi reddedince ilk
yar› finalist belli oluyordu. Ruslar›,
sonradan Yugoslavya, Fransa ve
Çekoslovakya takip etmiflti.
‹lk maçta gol ya¤muru
6 Temmuz 1960’ta oynanan iki
maçla o günkü ad›yla Avrupa
Uluslar Kupas› resmen demir ald›.
Turnuvan›n emekleme günlerinden
olsa gerek,
ilk karfl›laflma
bitmeden
ikinci yar›
final maç›
bafllam›flt›.
‹lk mücadele
Fransa ile
Yugoslavya
aras›ndayd›.
Dünya
Kupas›
üçüncüsü
apoletiyle Parc des Princes’e ayak
basan ev sahibinde eksikler dikkat
çekiyordu. Real Madrid’de de top
koflturduktan sonra Reims’e geri
dönen tak›m›n orkestra flefi
Raymond Kopa ile millî formayla
21 karfl›laflmada 30 defa fileleri
havaland›ran, kat›ld›¤› tek büyük
flampiyona olan 1958 ‹sveç Dünya
Kupas›’nda 13 gol atarak tarih
yazan Just Fontaine sakatl›klar›
nedeniyle görev yapam›yordu.
Elemelerde Fransa’n›n 17
golünden 7’sine imza atan ikiliden
Kopa sonra yoluna devam etse de
aya¤› k›r›lan Fontaine k›sa süre
sonra futbola el sallam›flt›.
Belçikal› Gaston Grandain’in yerel
saatle 20.00’deki ilk düdü¤üyle
çimlerde bir kas›rga kopuyordu.
11. dakikada fileleri havaland›ran
Milan Galiç, turnuvan›n ilk golüne
imza atarak kitaplarda yerini
alm›flt›. Hemen akabinde skoru
eflitleyen ev sahibinde Jean
Vincent y›ld›zlafl›yordu. Horozlar
skoru önce
3-1’e,
ard›ndan da
4-2’ye tafl›sa
da sahadan
boynu büyük
ayr›l›yordu.
Ev sahibinin
file bekçisi
Georges
Lamia adeta
kabul günü
düzenlemiflti!
Dokuz defa filelerin havaland›¤›
düellonun galibi Yugoslavya final
vizesi al›rken, befllik simide dönen
Fransa’ya teselli ikramiyesi
kalm›flt›. Tabii bu “dört dörtlük”
maç, haf›zalara kaz›nm›flt›.
Ayn› gün Marsilya’n›n Vélodrome
Stad›’nda Do¤u Bloku’nun iki
önemli temsilcisi buluflmufltu.
Sovyetler Birli¤i, Çek Cumhuriyeti
karfl›s›nda 3-0’la gülerken,
Valentin Ivanov att›¤› iki golle
y›ld›zlaflm›fl, Viktor Ponedelnik de
perdeyi kapatm›flt›. Kaledeki Lev
Yaflin’in flan›ndan korkan Josef
Vojta’n›n kazan›lan penalt›y› auta
atmas› unutulmazd›. Beyaz
noktan›n oradan dev gibi görünen
“Kara Örümcek” yine yapaca¤›n›
yapm›flt›. Kariyeri boyunca
150’den fazla penalt›ya “hay›r”
dedi¤i iddia edilen Yaflin, ülkesinin
en büyük teminat›yd›.
Y›ld›z futbolcu,
buz hokeyi ilâh›
Üçüncülük maç› Marsilya’dayd›.
Ev sahibinde yar› finalin faturas›
Lamia’ya kesilmifl, eldiven Jean
Taillandier’ye teslim edilmiflti.
Y›llarca Fransa savunmas›n›n
belkemi¤i olan Robert Jonquet, son
millî maç›nda kazanmak istiyordu.
Ancak olmad›. Hayat yolunu
yar›lam›fl stoperin hatas›ndan
faydalanan Vlastimil Bubnik
perdeyi açm›fl, Michel
Stievenard’›n ikram›n›
de¤erlendiren Ladislav Pavloviç
skoru ilân etmiflti. Her iki tak›mdan
da yedifler futbolcu bir daha millî
formay› görememiflti. Gollerin
sahipleri de Vélodrome Stad›’nda
son kez sahne alm›flt›.
Yenilenen Çekoslovakya,
kaptanlar› Ladislav Novak
eflli¤inde 1962 Dünya Kupas›’nda
finale yürürken; Bubnik,
Innsbruck’taki 1964 K›fl
Oyunlar›’nda bronz madalya
kazanacakt›. Evet asl›nda buz
hokeyci olan y›ld›z, kat›ld›¤› dokuz
Dünya fiampiyonas›’nda iki bronz,
bir gümüfl madalya kazanm›flt›.
Bir koltukta iki karpuzu baflar›yla
tafl›yan sporcu, dört Olimpiyatta da
at›p att›rd›¤› 36 golle tarihin en
fazla skor üreten oyuncular›
s›ralamas›nda Kanadal› Harry
Watson ve Rus Valeri Kharlamov
ile birlikte ikinci s›rada yer al›yor.
“Pazartesi” coflkusu
10 Temmuz 1960’ta nefesler
tutulmufl, gözler Parc des
Princes’teki finale çevrilmiflti.
Kazanan ad›n› tarihe yazd›racakt›.
Denk güçlerin mücadelesi fleklinde
geçen karfl›laflman›n
43. dakikas›nda Milan Galiç ilk
golü at›yordu. Drazan Jerkoviç’in
orta-flut kar›fl›m› vurufluna kafay›
uzatan Partizanl› forvet tabelay›
de¤ifltiriyordu. Top kaptan Igor
Netto’dan sekedursun, gol
Yugoslav futbolcuya yaz›lm›flt›.
Böylece millî maçlar› bofl
geçmeme gelene¤ini sürdüren
Galiç, serisine devam edip üst üste
10 maçta fileleri havaland›rarak
akl›n s›n›rlar›n› zorlayacakt›.
‹kinci yar›da Yugoslavya fark›
art›rmaya çal›fl›rken, Yaflin
devlefliyordu. Karfl› kalede Blagoje
Vidiniç, Valentin Bubukin’in
flutunu sektiriyor, Slava Metreveli
karfl›laflmay› uzatmalara tafl›yordu.
113. dakikada sahne alan
Ponedelnik, yapt›¤› kafa vurufluyla
ilk flampiyonan›n galibini tayin
ediyordu.
Sonradan federasyonun gözü
kula¤› olacak forvet, ifli bitirmiflti.
Soyad› Rusça “Pazartesi” anlam›na
gelen futbolcu, 11 Temmuz
1960’›n bütün Sovyetler Birli¤i’nde
güneflli geçmesini sa¤lam›flt›. Final
Moskova saatiyle Pazartesi’nin ilk
saatlerinde bitti¤inden manfletler
belliydi: “Pazartesi, Pazartesi att›.”
Ali Murat
Hamarat
Romanya maç›nda Turgay fieren sakatlan›nca kaleye Can Bartu geçmiflti.
Henri Delaunay
Sovyetler Birli¤i
Milli Tak›m
kalecisi Lev Yaflin
Vlastimil
Bubnik